LECZENIE ANOREKSJI – postępowanie dietetyczne

Praca nad przekonaniami i mitami żywieniowymi jest bardzo istotnym elementem terapii chorych na anoreksję. Aspekt poznawczy dotyczący wartości energetycznej i odżywczej produktów spożywczych i posiłków pełni kluczową rolę w oswajaniu lęku przed przyjmowaniem pożywienia. Zdobywana wiedza pozwala osobom chorym zmniejszyć potrzebę ścisłego kontrolowania i ograniczania ilości i różnorodności pożywienia. W przypadku anoreksji chorzy często odczuwają lęk przed określonymi grupami produktów, do których najczęściej należą tłuszcze i produkty o wysokiej ich zawartości (masło, oleje, awokado), produkty węglowodanowe (pieczywo, produkty mączne, makarony, ryż) słodycze, orzechy. Podczas edukacji żywieniowej chorych na anoreksję sukcesywnie przekazuję wiedzę żywieniową, w taki sposób, by zwiększyć szansę na włączenie do diety produktów, które wcześniej budziły lęk. 

W pierwszej kolejności identyfikuje „reguły dietetyczne”, którymi kierują się osoby chore na anoreksję. 

Do „reguł dietetycznych”, opartych o błędne przekonania, które pojawiają się najczęściej w przebiegu anoreksji należą:

• unikanie „tuczących produktów” – wskazując, że nie ma produktów tuczących i nietuczących, próbuję oswoić lęk. Na przykładach tłumaczę, że przyrost masy ciała wynika jedynie z nadmiernej podaż energii w diecie w stosunku do zapotrzebowania energetycznego.
• ultra niska energetyczność diety jako  sposób na kontrolę jedzenia – tłumaczę, że im większa restrykcja, tym mniejsza szansa na skuteczną, zdrową samokontrolę jedzenia.  W celu powolnego zwiększania kaloryczności, edukuję pacjentów w kwestii podstawowej i całkowitej przemiany materii. Tłumaczę, od czego one zależą i jak się kształtują. Najczęściej wyliczam i pokazuję pacjentom ich indywidualne zapotrzebowanie energetyczne oraz pokazuję kaloryczność określonych posiłków (to mit, że z osobami chorymi na anoreksję nie należy rozmawiać o energetyczności produktów i posiłków). 
• tylko skrupulatne liczenie kalorii spowoduje, że będę mieć kontrolę nad jedzeniem – w rzeczywistości jest to niemożliwe, ponieważ musielibyśmy precyzyjnie znać skład danego produktu, posiłku, a nie jest to możliwe (wystarczy, że np. chleb nie jest świeży, a jego kaloryczność już może się minimalnie różnić od kaloryczności chleba świeżego). Poza tym te same produkty pochodzące od różnych producentów najczęściej nie mają identycznej kaloryczności. Wspólnie z osobą chorującą na anoreksję podążamy w kierunku zwiększania zdrowej kontroli nad jedzeniem, do tego celu służy właśnie elastyczny jadłospis. 
• każda spożyta kaloria jest zbędna – osoby cierpiące na anoreksję często odczuwają wyrzuty sumienia, podczas spożywania najmniejszej ilości pożywienia. W takich sytuacjach odwołuję się do zapotrzebowania energetycznego.
• lepiej jeść rzadko niż często – osoby chore na anoreksję często myślą, że im rzadziej jedzą, tym lepszy efekt uzyskują jeśli chodzi o ich masę ciała. Tłumaczę jak regulowana jest przemiana materii. 
• przymus walki z obsesyjnym myśleniem na temat jedzenia – tłumaczę, że te obsesyjne myśli wynikają z występowania głodu i restrykcyjnych diet.
• jedzenie po (16-ej, 18-ej, 20-ej itp.) jest złe – nie ma dobrych i złych momentów na jedzenie, przemiana materii nie różni się znaczącą w ciągu dnia. 
• nie mogę jeść więcej niż inni – takie założenie jest z gruntu błędnym przekonaniem. Każdy z nas ma inne zapotrzebowanie kaloryczne, poza tym w danym momencie możemy różnie odczuwać głód.

• żeby móc jeść, muszę zasłużyć np. ćwiczeniami – warunkowe pozwolenie sobie na jedzenie tylko wtedy, gdy pojawia się aktywność fizyczna, prowadzi w pewnym momencie do załamania pozornej kontroli i poczucia winy.

W pierwszej fazie leczenia rozpoczynam od diety niskoenergetycznej. Oceniam dotychczasowy sposób żywienia i w bezpieczny sposób z udziałem osoby chorej zwiększam powoli kaloryczność diety, zwykle o ok. 100 – 150 kcal/dzień, co tydzień. Takie postępowanie powoduje, że osoba cierpiąca na anoreksję ma możliwość oswojenia i zaakceptowania nowej kaloryczności. Czasami ten przyrost dziennej kaloryczności jest nawet mniejszy, jeśli widzę że osoba chora ma dużą trudność z zaakceptowaniem zmian. Nigdy nie wprowadzam drastycznego zwiększania kaloryczności. Po pierwsze dlatego, że takie zmiany najczęściej nie są akceptowane przez osobę chorą. Dodatkowo, drastyczna zwyżka kaloryczna może prowadzić do niebezpiecznego dla zdrowia i życia zespołu ponownego odżywienia (refeeding syndrome). 

Dieta w anoreksji, szczególnie w początkowej fazie leczenia, powinna być lekko strawna. W elastycznym jadłospisie uwzględniam produkty o wysokiej zawartości białka, w tym mięso drobiowe, nabiał, jajka, produkty mleczne fermentowane (o ile osoba cierpiąca na anoreksję nie jest wegetarianinem lub weganinem), i/lub produkty roślinne będące źródłem białka. Dieta stosowana w leczeniu anoreksji powinna dostarczać tłuszczów, najlepiej pochodzenia roślinnego, w postaci nieprzetworzonej. Na początkowym etapie odżywiania osoby chorej na anoreksję ograniczam zawartość laktozy diecie. Zawartość błonnika pokarmowego również powinna być ograniczona ze względu na ryzyko wzdęć, biegunek i podrażnienia przewodu pokarmowego.  Ważnym elementem wsparcia dietetycznego jest odpowiednia podaż płynów.  W celu zwiększenia kaloryczności diety zachęcam do przyjmowania doustnych suplementów pokarmowych typu Nutridrink. 

Wspólnie z osobą chorującą na anoreksję ustalamy liczbę posiłków. Najczęściej jest to 4-5 posiłków/dzień o małej objętości. Małe objętościowo posiłki zmniejszają ryzyko uczucia wzdęcia i przepełnienia.  Zdarza się jednak, że osoby chore nie potrafią zwiększyć liczby posiłków ponad trzy. W takiej sytuacji ustalamy, że 1 dodatkowym posiłkiem będzie doustny suplement pokarmowy typu Nutridrink. Dodatkowo zwiększam gęstość energetyczną posiłku, tak by w małej objętości dostarczyć dużo energii. Wszystkie zmiany w diecie zawsze ustalam wspólnie z osobą chorującą. 

Dość często rekomenduję suplementację witaminą D i niezbędnymi nienasyconymi kwasami tłuszczowymi (NNKT)  ze względu na niedobory wynikające z ograniczania tłuszczu w diecie. Suplementację pozostałymi składnikami dobieram indywidualnie w zależności od ustalonego jadłospisu i akceptowanych produktów i potraw. W przypadku występowania anemii suplementację żelazem zlecam w konsultacji z lekarzem ze względu na trudności w wykorzystywaniu żelaza w wyniku znaczącego niedożywienia oraz w związku ze zwiększonym ryzykiem powikłań u chorych skrajnie niedożywionych. Osoby chorujące na anoreksję, które unikają mięsa, często wymagają suplementacji witaminą B12. 

Jeśli chcesz w jakikolwiek sposób wyrazić opinię na temat wpisu: LECZENIE ANOREKSJI – POSTĘPOWANIE DIETETYCZNE, zapraszam do sekcji komentarzy poniżej 🙂