RACJONALNY SPOSÓB ŻYWIENIA – co to znaczy?

Cześć! Dość czesto mówię i piszę o racjonalnym sposobie żywienia jako pewnym stylu życia, który pomaga utrzymać zdrowie w dobrej formie. Pewnie część z Was zastanawia się, czym jest racjonalny sposób żywienia. Być może kołacze Wam w głowie myśl – czy racjonalny sposób żywienia oznacza wybór tylko zdrowych produktów? I jaka jest definicja zdrowych produktów? 

Dla mnie racjonalny sposób żywienia oparty jest na dwóch filarach: 

– podstawowej, ale użytecznej wiedzy żywieniowej, która pozwala nam w gąszczu różnorodnych produktów i posiłków wybierać te, które mają najlepszą dla nas wartość odżywczą i jednocześnie odpowiadają naszym preferencjom

– przyjemności płynącej z tych wyborów

Racjonalny sposób żywienia nie oznacza sztywny, restrykcyjny, wybiórczy, ściśle spełniający normy i zalecenia. Dla mnie, racjonalny sposób żywienia to taki, który balansuje pomiędzy potrzebami naszego ciała i przyjemnością wynikającą z odczuć smakowych, czy ogólnie – sensorycznych. 

Pewnie zastanawiasz się, czy aby racjonalnie się odżywiać potrzebujesz posiąść szczegółową wiedzę dietetyczną. Pragnę Cię uspokoić, że absolutnie nie. Niemniej jednak pewien poziom wiedzy żywieniowej jest Ci potrzebny, by dokonywać świadomych i swobodnych wyborów żywieniowych. 

Wyobraź sobie taką sytuację: chcesz kupić gotowe danie obiadowe, których jest aktualnie mnóstwo na rynku (swoją drogą z coraz lepszym składem). Nie mając podstawowej wiedzy żywieniowej, trudno jest kupić produkt, który: 

– będzie mieć odpowiednio zbilansowaną zawartość poszczególnych makroskładników pożywienia, czyli odpowiednią zawartość białka, węglowodanów i tłuszczu,

– będzie zawierał węglowodany złożone pochodzące np. z nieprzetworzonych produktów zbożowych, zamiast rafinowanych węglowodanów, które często niestety wciąż wystepują w tego typu produktach

– będzie źródłem wartościowych tłuszczów

– nasyci Cię na dłużej, 

– nie będzie zawierać mięsa oddzielonego mechanicznie (tzw. MOM) oraz surowców tłuszczowych pochodzenia zwierzęcego

Możesz jednak nie jeść gotowych dań. Czy w takiej sytuacji wciąż potrzebujesz wiedzy żywieniowej? Moja odpowiedź również będzie twierdząca.

 Aby planować posiłki w sposób racjonalny i elastyczny potrzebujesz informacji, jak je komponować. Potrzebujesz wiedzieć jakie produkty są dobrym źródłem pełnowartościowego białka (albo jak łączyć białka, by uzyskać jak najlepszy skład aminokwasowy). Istotne są też źródła nieprzetworzonych węglowodanów, błonnika, a także dobrych tłuszczów. Dobrze jest wiedzieć jaki olej wybrać lub, które tłuszcze odzwierzęce są najlepsze itd. oraz ile to jest wystarczająca podaż warzyw i owoców na poziomie minimalnym. 

Wiedza żywieniowa stanowi drogowskaz przy wyborach żywieniowych i pozwala przygotować szybki pełnowartościowy posiłek. Zapewnia spokój, poszerza możliwości wyboru, daje elastyczność i radość  z jedzenia, która jest wg mnie drugim, równie istotnym elementem racjonalnego żywienia

Moim zdaniem nie ma możliwości racjonalnego jedzenia bez czerpania z niego przyjemności. Jeśli kierujemy się jedynie wartością odżywczą produktu, bądź posiłku, to bardzo szybko możemy zapomnieć, że jedzenie poza odżywianiem naszego organizmu spełnia również inne funkcje: 

– daje przyjemność, 

– umożliwia wyrażanie uczuć (np. kolacja walentynkowa), 

– pełni funkcję towarzyską (uroczystościom zwykle towarzyszy wspólne jedzenie)

– pozwala na podkreślenie tradycji, wspólnotowości (ramadan, kolacja wigilijna), odrębności kulturowej (kuchnie regionalne)

– daje poczucie kontroli: prawidłowa samokontrola sprzyjająca rozwijaniu racjonalnego sposobu żywienia (zdrowa relacja z jedzeniem) lub nadmierna samokontrola prowadząca do sztywnego, restrykcyjnego żywienia, np. ortoreksja, anoreksja (zaburzona relacja z jedzeniem)

– umożliwia uzyskanie poczucia akceptacji (modyfikacje żywieniowe na skutek oddziaływań innych osób)

 Przede wszystkim jednak możemy zapomnieć lub nie mieć świadomości, że sztywne kontrolowanie spożywanych posiłków nie pomaga w budowaniu zdrowej relacji z jedzeniem i jest jedną z przyczyn zaburzeń odżywiania. 

W takim restrykcyjnym modelu żywienia ciężar kontroli wynika z potrzeby wypełniania określonych norm, zaleceń, spełniania standardów, dążenia do perfekcji. Zupełnie zapominamy jednak o tym, że to, czy mamy ochotę na określony produkt i posiłek, jest również ważne, jak to, czy dostarczyliśmy wszystkich składników odżywczych w odpowiednich ilościach.

Zachęcam Cię, by najpierw poprzyglądać się swojemu dotychczasowemu stylowi jedzenia. Zastanów się, co lubisz, a czego nie. Jakie smaki są Twoje. Jak często jesz określone produkty, czy masz swoje rytuały jedzeniowe.  Następnie dobrym rozwiązaniem jest zwiększenie wiedzy żywieniowej w oparciu o dobrą edukację żywieniową dostosowaną do Twoich potrzeb, stylu życia, wyborów żywieniowych. Taka edukacja pozwoli Ci zdobyć praktyczną wiedzę, która pomoże racjonalnie wybierać produkty i posiłki. Nie ma potrzeby poznawania wszystkich niuansów dietetyki. Powiedziałabym nawet, że w codziennym życiu, przy nadmiernym skupieniu na zdrowym odżywianiu to może przeszkadzać w budowaniu zdrowej relacji z jedzeniem.  Warto jest jednak wiedzieć co nieco o produktach, które wybierasz. 

W swojej praktyce psychodietetycznej i dietetycznej najczęściej rozpoczynam współpracę od rozpoznania potrzem i dostosowania edukacji żywieniowej do tych potrzeb właśnie. Czasami ustalamy kilka wyborów na poszczególne posiłki, tak by na początku mieć się do czego odwołać – taki szkielet racjonalnego żywienia, lub szukamy rozwiązań pt.: “jeśli…. to…..” (moja ulubiona technika implementacji intencji) :). 

Z czasem poczucie odpowiedzialności, a co za tym idzie, radość z samodzielnych wyborów coraz bardziej towarzyszy osobie, z którą współpracuję. 

I to jest z mojej perspektywy najważniejszy cel współpracy dietetycznej i psychodietetycznej. Wyposażyć Cię nie w gotowe rozwiązania, ale w narzędzia, które jeśli odpowiednio zastosujesz, dadzą Ci nieograniczoną liczbę wyborów żywieniowych, poczucie komfortu, że wybierasz dobrze oraz radość i przyjemność płynącą z jedzenia. Tego Ci życzę 🙂