ZNIEKSZTAŁCENIA POZNAWCZE W ZABURZENIACH ODŻYWIANIA

“Zjadłam dziś śniadanie w szkole. Pewnie pomyślą o mnie, że jem bardzo dużo i dlatego jestem gruba” – powiedziała na jednym ze spotkań dziewczyna, której pomagam w zdrowieniu z zaburzeń odzywiania. To zdanie pokazuje, że w zaburzeniach odżywiania zniekształcenia poznawcze (w tym przypadku czytanie w myślach) jest częstym zjawiskiem i utrudnia wyjście z błędnego koła przekonań. 

Zniekształcenia poznawcze są określonymi wzorcami myślenia, najczęściej prowadzącymi do niedokładnego, wyolbrzymionego lub irracjonalnego odbioru rzeczywistości. Każdy z nas doświadcza w swoich myślach zniekształceń poznawczych. Czasami jednak mogą one charakteryzować się znacznym nasileniem i trwałością, a przez to nasilać np. zaburzenia odżywiania. 

W zaburzeniach odżywiania błędne przekonania i myśli najczęściej koncentrują się wokół jedzenia, masy ciała i własnego wyglądu. Są  jedną z głównych przyczyn, a jednocześnie objawem zarówno jadłowstrętu psychicznego jak i napadowego objadania się oraz bulimii. Myśli często wywołują określone emocje, a te prowadzą do czynności (bardzo często nawykowych), które powodują utrwalenie i/lub nasilenia zaburzenia. 

Kiedy wspieram osobę z zaburzeniami odżywiania, pracuję nad przeformułowaniem myśli związanych z żywieniem i masą ciała. 

Zniekształcenia poznawcze, z którymi najczęściej spotykam się u osób z zaburzeniami odżywiania to: 

– myślenie dychotomiczne (czarno białe, wszystko albo nic) pojawia się wtedy, gdy nie widzisz odcieni szarości danej sytuacji, gdy traktujesz daną sprawę zero-jedynkowo, gdy uważasz, że jakiekolwiek odstępstwo od reguł i ustaleń powoduje totalne załamanie i odejście od postanowień, np: 

          Zjadłam pączka – moje postanowienie dotyczące trzymania reguł dietetycznych legło w gruzach. 

– czytanie w myślach to zniekształcenie poznawcze polegające na tym, że zgadujesz cudze myśli w oparciu o zachowanie lub niewerbalną komunikację. Charakterystyczne dla tego zniekształcenia jest to, że nie pytamy tej osoby, co faktycznie myśli, np: 

          Kiedy mijałam ją na korytarzu spojrzała na mnie z uśmiechem na twarzy – pewnie śmieje się z moich grubych ud.

– przepowiadanie przyszłości ujawnia się w stronniczym przewidywaniu najczęściej negatywnych rezultatów wydarzeń, przy czym to przewidywanie nie jest oparte na faktach, np:

 Zjadłam pizzę – pewnie przytyję

 Z pewnością nie uda mi się nigdy przestać wymiotować

– katastrofizacja występuje, gdy skupiasz się w myślach na najgorszym scenariuszu i jesteś przekonana_y, że to właśnie on najprawdopodobniej wystąpi, np:

           Jestem przekonana, że nie zniosę tego, że mam zacząć zwiększać ilość przyjmowanych kalorii.

         Jestem pewna, że przytyłam – zjadłam dużo na obiad.

– etykietowanie polega na nadawaniu ocen sobie i/lub innym ludziom. Etykietowanie ułatwia z jednej strony definiowanie siebie i otaczającego świata, ale z drugiej – powoduje, że patrzymy na świat, ludzi i sytuacje stereotypowo, np.: 

Jestem słaba, bo znowu miałam napad i nie potrafię się kontrolować, 

Jestem leniwa, ponieważ nie mam siły przygotować posiłku po ciężkim dniu pracy

– umniejszanie pozytywów pojawia się wtedy, gdy zmniejszasz swój wkład w sukces, którego jesteś częścią, przykładowo w anoreksji może to brzmieć następująco: 

Co prawda udało mi się i zjadłam dziś awokado, ale to nie ma większego znaczenia, bo i tak nie udało mi się zjeść założonej liczby kalorii, ominęłam śniadanie i nie wypiłam nutridrinka.  

– filtr negatywny powoduje, że dostrzegasz jedynie negatywne aspekty sytuacji, pomijając elementy pozytywne, np.: 

Co prawda nie zwymiotowałam, ale objadłam się.

– nadmierne uogólnianie: występuje wtedy, gdy wyciągasz daleko idące wnioski na podstawie jednego zdarzenia: 

Jak zwykle to przede mną postawili chipsy, wszyscy kładą przede mną przekąski. 

Miałam dziś nawrót – już nigdy nie uda mi się wyjść z zaburzeń odżywiania. 

Nie udało mi się w tym tygodniu zwiększyć kaloryczności zgodnie z ustaleniami  – nigdy nie poradzę sobie z leczeniem anoreksji

– nadużywanie imperatywów, powinności polega na nadmiernym odwoływaniu się do sztywnych, bezwzględnych zasad. Gdy nadużywasz imperatywów, najczęściej myślisz w kategoriach: “muszꔄtak się nie postępuje” itp: 

Ludzie, którzy zdrowo się odżywiają, nie jedzą cukierków. 

Podczas diety należy bezwzględnie nie podjadać. 

– personalizacja występuje wtedy, gdy przypisujesz sobie nadmierną odpowiedzialność za sytuacje, w których masz ograniczony wpływ: 

          Przykro mu, że odmówiłam zjedzenia ciastka, jestem niemiła. 

          Moja mama nie przygotowała deseru, to przeze mnie i moje napady objadania się. 

– uzasadnienie emocjonalne ma miejsce wtedy, gdy zakładasz, że negatywne emocje pokazują prawdziwy stan rzeczy. Jesteś wtedy przekonana_y, że coś jest prawdziwe tylko w oparciu o emocje, np:

Czuję napięcie w związku z podjęciem psychoterapii – lepiej tego nie robić

Czuję wstyd w związku z napadami objadania się, dlatego nie będę szukać pomocy

Czuję lęk przed zjedzeniem tłuszczów, dlatego nie będę jeść tłuszczu

Bardzo często w nasilonych zniekształceniach poznawczych pomaga psychoterapia, która jest jedną z zalecanych metod leczenia zaburzeń odżywiania. Podczas spotkań ze mną również możesz przyjrzeć się swoim zniekształceniom poznawczym — szczególnie tym, dotyczącym jedzenia i wpływu jedzenia na masę i kształt ciała. Skorzystam wtedy z dobrodziejstw edukacji żywieniowej, podczas której poszukamy jakie zniekształcenia poznawcze u Ciebie występują i wspólnie będziemy nad nimi pracować w celu uelastycznienia myślenia nt. jedzenia. 

A jeśli chcesz w jakikolwiek sposób wyrazić opinię na temat wpisu: ZNIEKSZTAŁCENIA POZNAWCZE W ZABURZENIACH ODŻYWIANIA, zapraszam do sekcji komentarzy poniżej 🙂