Wsparcie dietetyczne kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS, ang. policystic ovary syndrome) wymaga ode mnie nie tylko znajomości klinicznego przebiegu choroby i umiejętnego doboru strategii dietetycznych, ale również wiedzy dotyczącej możliwych zaburzeń odżywiania.
MAM PCOS. CZY MAM ZWIĘKSZONE RYZYKO ROZWOJU ZABURZEŃ ODŻYWIANIA?
Tak, badania wykazały, że u kobiet z PCOS częściej występuje zaburzona relacja z jedzeniem i zaburzenia odżywiania. W badaniu, które przeprowadził Lee wraz ze współpracownikami, kobiety z PCOS, miały blisko 5-krotnie większe ryzyko wystąpienia zaburzonej relacji z jedzeniem i zaburzeń odżywiania niż kobiety, u których nie stwierdzono PCOS. Badacze wykazali za pomocą kwestionariusza EDE-Q (kwestionariusz służący do diagnozowania zaburzeń odżywiania), że kobiety z PCOS częściej nadmiernie skupiają się na masie i kształcie ciała.
Jeśli Ty również czujesz, że nadmiernie skupiasz się na wyglądzie i masie ciała, to może to prowadzić u Ciebie do niezadowolenia z wyglądu, a w dalszej kolejności do napięcia, stresu i obniżonego poczucia własnej wartości. Te trudne emocje będą powodować silną potrzebę redukcji masy ciała. Jeśli próbujesz odchudzać sie w sposób restrykcyjny, to zwiększasz ryzyko zaburzeń odżywiania.
Autorzy badania wykazali również, że kobiety z PCOS częściej doświadczają depresji i zaburzeń lękowych. Powyższe objawy również zwiększają występowanie zaburzeń odżywiania.
W cytowanym przeze mnie badaniu autorzy ocenili również jakość życia kobiet z PCOS i związek jakości życia z występowaniem zaburzeń odżywiania. Wykorzystali do tego celu skalę PCOS-Q, która bada jakość życia w pięciu obszarach:
- emocjonalnym
- związanym z objawami dermatologicznymi (hirsutyzm, łysienie, trądzik)
- związanym z obrazem ciała
- związanym z otyłością i zaburzeniami menstruacyjnymi
- związanym z nieregularnym miesiączkowaniem i niepłodnością
Szczególnie nasiloną zaburzoną relację z jedzeniem wykazano u kobiet, które zgłaszały gorszą jakość życia w obszarze emocjonalnym, oraz przede wszystkim w obszarze związanym z otyłością.
W kolejnym badaniu, tym razem meta-analizie, która została opublikowana w 2019 roku w czasopismie Eating and Weight Disorders – Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, wspomnieni wyżej badacze potwierdzili, że kobiety z PCOS są 3-krotnie bardziej narażone na zaburzoną relację z jedzeniem oraz blisko 4-krotnie bardziej – na zaburzenia odżywiania. Co ważne, autorzy metaanalizy ocenili również występowanie poszczególnych zaburzeń odżywiania u kobiet z PCOS. PCOS zwiększa o ok. 37% występowanie bulimii oraz blisko 3- krotnie występowanie napadów objadania się. Badacze nie wykazali natomiast wpływu PCOS na występowanie anoreksji.
JEDZENIE EMOCJONALNE A PCOS
Jeśli Twój rytm przyjmowania posiłków rzadziej regulują sygnały głodu i sytości, a zdecydowanie częściej emocje (zarówno te trudne, jak i przyjemne) to najprawdopodobniej występuje u Ciebie jedzenie emocjonalne.
Jedząc emocjonalnie, próbujesz za pomocą jedzenia zmniejszyć napięcie wynikające z odczuwanych emocji. Ten schemat regulowania emocji nie jest jednak skuteczny na dłuższ metę. Pozwala co prawda na natychmiastowe odczucie ulgi, jednak działa chwilowo i co gorsze, może z czasem powodować zaburzenia odżywiania. Zwiększa znacząco m.in. ryzyko występowania napadów objadania się.
Regulacja napięcia podczas jedzenia emocjonalnego wynika m.in. z pobudzania ośrodka nagrody. Układ nagrody jest między innymi regulowany przez hormon insulinę. Tak, tak – insulina nie działa tylko obwodowo na Twoje mięśnie, tkankę tłuszczową, czy wątrobę. Oddziałuje również na Twój mózg. A gdy jest jej w Twoim organizmie za dużo, bo np. występuje u Ciebie insulinooporność (często w PCOS), może hamować działanie dopaminy w Twoim mózgu. To powoduje, że możesz mieć gorsze samopoczucie, obniżony nastrój, osłabiony napęd do działania oraz impulsywne reakcje jak właśnie np. jedzenie pod wpływem emocji.
Drugim hormonem, który niekorzystnei działa na ośrodek nagrody jest kortyzol. Kortyzol jest wydzielany w nadmiarze, m.in. w sytuacji przewlekłego stresu, a ten z kolei często występuję w PCOS. Kortyzol ma bardzo podobne działanie na ośrodek nagrody jak insulina. W nadmiarze będzie hamował aktywność dopaminy.
BŁĘDNE KOŁO: OTYŁOŚĆ -PCOS – JEDZENIE EMOCJONALNE
Istotnym czynnikiem zwiększającym ryzyko rozwoju PCOS jest otyłość (szczególnie u kobiet z obciążeniem genetycznym). Nieleczona otyłość prowadzi do ujawniania coraz większej liczby objawów klinicznych PCOS i narastania ich natężenia. Nasilenie objawów PCOS może prowadzić do pogorszenia nastroju, trudności emocjonalnych, napięcia, stresu i rozwinięcia objawów depresyjnych i/lub lękowych. Wymienione objawy zwiększają częstotliwość występowania jedzenia emocjonalnego, a to z kolei przyczynia się do przyrastania masy ciała i pogłębiania objawów PCOS. W ten sposób błędne koło się zamyka.
JAK WSPIERAM KOBIETY Z PCOS?
Poniżej przedstawiam kilka zasad, które są dla mnie istotne w leczeniu otyłości u kobiet z PCOS
- W pierwszej kolejności oceniam relacje z jedzeniem i sprawdzam, czy istnieją zachowania, które mogą wskazywać na zaburzenia odżywiania
- Jeśli relacja z jedzeniem jest mocno zaburzona lub występują zaburzenia odżywiania sugeruję konsultację u psychologa lub psychoterapeuty (w zależności od nasilenia i rodzaju objawów)
- Jednocześnie sugeruję kontakt z lekarzem obesitologiem, który jeśli tylko będzie taka potrzeba i pacjentka wyrazi chęć – ma możliwość włączenia skutecznej farmakoterapii, która ułatwi proces odchudzania i wdrażanie nawyków żywieniowych
JEŚLI CHODZI O SAMO POSTĘPOWANIE PSYCHODIETETYCZNE W PCOS TO:
- Pracuję w oparciu o modyfikację nawyków żywieniowych i powolną redukcję kaloryczności. Powolna redukcja kaloryczności zmniejsza ryzyko rozwoju zaburzeń odżywiania.
- W zależności od objawów PCOS wprowadzam model diety śródziemnomorskiej lub diety DASH.
- Zachęcam do włączania do diety jak najwięcej produktów o działaniu przeciwzapalnym.
- Zachęcam do zmniejszenia podaży produktów wysoko przetworzonych, smakowitych (o tym, dlaczego ograniczam produkty smakowite przeczytasz więcej TUTAJ)
- Wspieram w poszukiwaniu innych sposobów niż jedzenie na radzenie sobie z emocjami.
- Uczę elastycznego podejścia podczas wybieranie produktów spożywczych i komponowania posiłków. Wiem, że sztywności nasilają ryzyko rozwoju zaburzeń odżywiania.
Od zawsze pracuję zgodnie z wytycznymi evidence-based medicine. Wiedza, jaką czerpię z badań naukowych w połączeniu z moim doświadczeniem i preferencjami pacjentek, pozwala mi wspierać kobiety z PCOS bardzo indywidualnie, w zależności od trudności, z jakimi się borykają. Jeśli podczas rozmowy pojawia się informacja, że masa ciała znacząco pogarsza jakość życia pacjentki, że odczuwa ona obniżony nastrój, stres, napięcie, doświadcza stanów lękowych, to z jednej strony jest to dla mnie sygnał, by zasugerować konsultację psychologiczną lub psychoterapeutyczną, ale z drugiej strony zwiększa moją czujność dotyczącą ryzyka wystąpienia zaburzeń odżywiania.
A jeśli chcesz w jakikolwiek sposób wyrazić opinię na temat wpisu: Zaburzenia odżywiania w PCOS, zapraszam do sekcji komentarzy poniżej 🙂
BIBLIOGRAFIA
Burnatowska, Ewelina, et al. „Emotional Eating and Binge Eating Disorders and Night Eating Syndrome in Polycystic Ovary Syndrome—A Vicious Circle of Disease: A Systematic Review.” Nutrients 15.2 (2023): 295.
Thannickal, Aneesa, et al. „Eating, sleeping and sexual function disorders in women with polycystic ovary syndrome (PCOS): A systematic review and meta‐analysis.” Clinical endocrinology 92.4 (2020): 338-349.
Lee, Iris, et al. „Increased odds of disordered eating in polycystic ovary syndrome: a systematic review and meta-analysis.” Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity 24 (2019): 787-797.
Tay, Chau T., et al. „Increased prevalence of eating disorders, low self-esteem, and psychological distress in women with polycystic ovary syndrome: a community-based cohort study.” Fertility and sterility 112.2 (2019): 353-361.
Blay, Sergio Luís, João Vicente Augusto Aguiar, and Ives Cavalcante Passos. „Polycystic ovary syndrome and mental disorders: a systematic review and exploratory meta-analysis.” Neuropsychiatric disease and treatment (2016): 2895-2903.
